Co to jest integracja sensoryczna?
Na czym polega i do kogo jest skierowana terapia SI? Co oznacza ten tajemniczy skrót w praktyce? W jakich przypadkach wymagane jest przeprowadzenie diagnozy rozwoju procesów SI?
Człowiek w swoim świecie otoczony jest przez mnóstwo napływających z każdej strony bodźców. Codziennie widzimy i dotykamy olbrzymią ilość przedmiotów o różnych kształtach, kolorach, fakturach, słyszymy przeróżne dźwięki: muzykę, szepty, odgłosy zwierząt i maszyn, smakujemy potrawy, czujemy intensywne zapachy, czujemy także swoje ciało, kierujemy nim, żeby wykonać określoną aktywność. Te wszystkie czynności, które wykonujemy, wymagają zaangażowania ze strony układu sensorycznego – nie jest przecież tajemnicą, że człowiek odbiera świat poprzez zmysły. Prócz popularniejszych: dotyku, wzroku, węchu, smaku i słuchu, mamy jeszcze dwa zmysły: przedsionkowy i proprioceptywny. Choć są mniej znane od powyższych pięciu, to razem ze zmysłem dotyku są bazowymi systemami człowieka, na podstawie których dojrzewają pozostałe zmysły. Propriocepcja to inaczej czucie głębokie, pochodzące z więzadeł, mięśni, stawów i ścięgien, dzięki niej np. mając zamknięte oczy, potrafimy dotknąć palcem do nosa albo precyzyjnie trafić widelcem do buzi. Zmysł przedsionkowy, zwany również zmysłem równowagi, odpowiada za czucie naszego ciała w przestrzeni czyli daje nam informację gdzie znajduje się nasze ciało względem przyciągania ziemskiego, wpływa na właściwe napięcie mięśniowe, prawidłową postawę ciała, koordynację, umiejętność czytania i wiele innych. System przedsionkowy nierozerwalnie współpracuje z systemem proprioceptywnym.
Jeżeli w naszym organizmie wszystkie napływające z zewnątrz informacje są odbierane i przetwarzane poprawnie czyli proces integracji sensorycznej przebiega bez zakłóceń – widzimy świat jako przyjazne środowisko. Potrafimy trafnie ocenić sytuacje w której się znajdujemy i co najważniejsze, nasze reakcje są adekwatne do sytuacji, która nas spotkała. Gdy dotkniemy gorącego garnka – cofamy rękę, kiedy muzyka w radio gra bardzo głośno– ściszamy odbiornik a jeżeli czujemy, że jedzenie nieświeżo pachnie – rezygnujemy z konsumpcji.
Sytuacja komplikuje się wówczas, kiedy nasz mózg ma problem z właściwym odbiorem i przetwarzaniem zewnętrznych bodźców. Kiedy przyjazny, lekki dotyk – boli, większość świata wokół bardzo intensywnie i często nieprzyjemnie pachnie a własne ciało nie chce nas słuchać. To tylko wybrane przykłady zaburzeń związanych z rozwojem procesów integracji sensorycznej. Analizując powyższe przykłady, łatwo sobie wyobrazić jak bardzo utrudniają one funkcjonowanie człowieka w społeczeństwie. Odpowiadając na pytanie „Co to jest Integracja Sensoryczna?” – możemy śmiało powiedzieć, że to sposób porządkowania przez mózg informacji, odbieranych przez zmysły. Pozwala człowiekowi na celowe działanie, właściwe reakcje organizmu, umożliwia również selekcję informacji i odwołuje się do wcześniejszych doświadczeń. Warto podkreślić, że Integracja Sensoryczna jest procesem, który zachodzi poza świadomością, podobnie jak oddychanie a jej rozwój zaczyna się już w życiu płodowym, a więc towarzyszy nam od początku do końca życia.
Teoria Integracji Sensorycznej bazuje na neuroplastyczności mózgu. Co to oznacza? Otóż tkanka nerwowa, z której zbudowany jest mózg ma zdolność do tworzenia nowych połączeń, zmienności, samonaprawy oraz uczenia się. W uproszczeniu, dzięki neuroplastyczności przy odpowiedniej stymulacji układu nerwowego jesteśmy w stanie wypracować nowe, adekwatne do sytuacji, reakcje adaptacyjne czyli nauczyć mózg właściwego zarządzania bodźcami, które docierają do naszego organizmu i właściwej reakcji na te bodźce. I na tym właśnie polega Terapia SI. Przebiegu zajęć w Terapii SI nie można z góry zaplanować. Nie jest to jednak równoznaczne z brakiem wyznaczonego celu– wręcz przeciwnie– terapeuta musi wiedzieć co i po co to robi. Generalnie celem każdej terapii SI jest poprawienie codziennego funkcjonowania człowieka a tym samym jakości jego życia. Terapeuta dobiera ćwiczenia i aktywności podczas spotkania adekwatnie do zdiagnozowanego wcześniej problemu dziecka, jego możliwości, aktualnego stanu pobudzenia oraz kondycji psychicznej i fizycznej.
Korzyści z zabawy z torem przeszkód
Tor przeszkód dostarcza zróżnicowanych zadań ruchowych. Podczas zabawy dziecko otrzymuje wrażenia sensoryczne z przedsionka, czyli ruchu, propriocepcji, czyli czucia własnego ciała i dotyku poprzez kontakt ze zróżnicowanymi powierzchniami, których dotykają stopy dziecka. Pokonywanie toru przeszkód wymusza planowanie ruchowe.
Żabki rozpoczęły pokonywanie toru od przejścia przez ścieżkę sensoryczną . Ścieżka sensoryczna stymuluje receptory znajdujące się w skórze i mięśniach dłoni i stóp do prawidłowego funkcjonowania. Dzieci odbierają dzięki temu więcej wrażeń dotykowych. Zwiększa się zakres ich doświadczeń zmysłowych, a co za tym idzie, poszerza poznanie otaczającego ich świata. Następnie przechodziliśmy przez tunel aby dostymulować układ prioproceptywny czyli czucie głębokie. Kolejnym elementem naszego toru było czołganie się – w tej pozycji układ nerwowy przypomina sobie najczęstszą pozycję z wczesnego dzieciństwa. Wówczas takie pełzanie pomagało dziecku nabrać siły mięśni, aby mogło stanąć o własnych nogach. Takie ćwiczenia pozwalają na zresetowanie części układu nerwowego, aby na nowo rozwinąć i poprawić swoje umiejętności w zakresie koordynacji ruchowej, orientacji w przestrzeni i nie tylko. Ćwiczenie to wymaga rozwinięcia umiejętności motorycznych, sensorycznych, rozwija równowagę ciała, oraz orientację przestrzenną. Po czołganiu przeszliśmy do ćwiczeń na równowagę i koordynację . Już od najmłodszych lat warto ćwiczyć z dzieckiem równowagę. Zaburzenia tego zmysłu mogą prowadzić do nadpobudliwości ruchowej albo wręcz przeciwnie – unikania ruchu i jak najmniejszej aktywności fizycznej. Nasz tor kończyły ćwiczenia na deskorolce sensorycznej – dzięki deskorolce stymulowaliśmy układ przedsionkowy, kształtowaliśmy prawidłowe napięcie mięśniowe, usprawnialiśmy obręcz barkową, wzmocniliśmy poczucie własnego ciała.
